Circulaire economie en productdesign

Mark van de Waal | 28 juli 2021

Duurzaamheid en de circulaire economie zijn niet langer louter trends of modewoorden maar dringende kwesties die mensen, de economie en het overheidsbeleid aansturen. De Duitse bondskanselier Merkel, die op 8 juni 2021 sprak op de 20e jaarlijkse conferentie van de Duitse Raad voor Duurzame Ontwikkeling, benadrukte het belang van duurzame ontwikkeling en een duurzaamheidsstrategie die de circulaire economie omvat, en noemde ze “noodzakelijk”.
 
In dit artikel worden enkele termen uitgelegd en wordt een inleiding gegeven op de circulaire economie:

• Wat is de circulaire economie/ kringloopeconomie?
• Wat betekent duurzaam ontwerpen voor consumentenproducten?
• Hoe werkt duurzaam ontwerpen in de industrie?
• Hoe implementeert igus duurzaam design?
• Gebruik van gerecycled materiaal in de productie

Wat wordt bedoeld met de term “circulaire economie”?

Als u hierbij denkt aan “recycling“, overziet u (nog) niet het totaalplaatje. Recycling is een onderdeel van de circulaire economie; het is het proces van hergebruik van producten in plaats van ze weg te gooien. Bij klassieke recycling worden materialen gesorteerd op soort en opgesplitst in hun samenstellende componenten, die als grondstoffen dienen. Een PET-fles wordt een nieuwe fles of een sportshirt. In feite bestaat er dus geen afval in een circulaire economie en worden grondstoffen steeds opnieuw (her)gebruikt. Het afval is dus de nieuwe grondstof. 

Het concept van een circulaire economie gaat verder dan dat en omvat de volledige levenscyclus van een product met recycling aan het einde. Circulaire economie begint bij het idee voor een product, aangezien het ontwerp hierbij een beslissende rol speelt. Een product moet zo worden ontworpen dat het lange tijd kan worden gebruikt, reparatie kan ondergaan en opnieuw kan worden verwerkt.

Waar het hier om gaat is grondstoffen economie, waarbij energie- en materiaalkringlopen op een verstandige manier worden gesloten en economische groei niet wordt gekoppeld aan het verbruik van grondstoffen.

Voorkomen dat er überhaupt afval ontstaat

De regel is dat afval moet worden vermeden, vooral bij consumptiegoederen en verpakkingen. Dit omvat plastic fruitzakken, buitenverpakkingen van levensmiddelen en artikelen zoals shampooflessen. Sommige oplossingen (misschien niet de laatste) zijn bijna banaal en hebben te maken met design, wat al is genoemd: flessen voor bijvoorbeeld douchegel worden groter en zeepdispensers worden gemaakt van gerecycled plastic. U denkt misschien: “Is het niet het eenvoudigst om de flessen van gerecycled materiaal te maken?” Een obstakel hierbij is de acceptatie door de consument. Een aantrekkelijk transparante of zuiver witte fles kan niet van gerecycled materiaal worden gemaakt. Een alomvattende, goed functionerende circulaire economie hangt dus voor een aanzienlijk deel af van de individuele houding, die misschien zelfs wel de belangrijkste factor is.

Duurzaam ontwerp voor industriële producten

Wanneer over design wordt gesproken in de context van industriële producten, is functionaliteit de primaire factor. Inwendige machinedelen hoeven niet mooi te zijn, maar ze moeten wel goed functioneren. Vorm volgt functie. Voor de circulaire economie betekent dat dat producten zo moeten worden ontworpen dat ze efficiënt zijn en lang kunnen worden gebruikt en dat onderdelen gerepareerd en uiteindelijk vervangen kunnen worden vervangen.
 
Als fabrikant van bewegende onderdelen hebben wij voortdurend aandacht voor de slijtage van onderdelen: elk onderdeel moet zo lang mogelijk meegaan. Daarom zijn er op het gebied van lagertechniek ongeveer 50 materialen ontwikkeld die zijn geoptimaliseerd voor duurzaamheid in verschillende industrieën en onder verschillende toepassingsomstandigheden. Als een lagerbus versleten is, betekent het ontwerp ervan – meestal eendelig – dat hij in zijn geheel moet worden vervangen, omdat hij niet kan worden gerepareerd. Maar op het gebied van lineaire geleidingen, zoals bijvoorbeeld as-geleidingen, kunnen de voeringen die in de loopwagens worden gebruikt, worden vervangen. De aluminium wagenbehuizing blijft in gebruik.

Er kunnen problemen ontstaan als er geen selectieve verbeteringen worden aangebracht, vooral bij grote machineonderdelen. Naast de middelen die ermee gemoeid zijn, kost een volledige vervanging gewoon veel geld.

Bij kabelrupsen die in kraaninstallaties of transportbanden zeer lang kunnen zijn, zou vervanging van het gehele systeem economische gevolgen hebben omdat naast de materiaalkosten het systeem voor langere tijd zou moeten worden stilgelegd als het energietoevoersysteem verwijderd moet worden.

Dit probleem kan worden opgelost met modulaire kabelrupsen zoals de E4Q van igus. In dit robuuste energievoorzieningssysteem zijn elementen zoals de clip-on dwarsverbinders verwijderbaar. Dit betekent dat de dwarsverbinders zelf vervangbaar zijn, maar nog belangrijker is dat de kabelrups eenvoudig zonder gereedschap geopend kan worden en een afzonderlijke defecte kabel in het binnenwerk eenvoudig kan worden vervangen. Wat de E4Q ook tot een bijzonder model maakt, is het nieuwe ontwerp, dat materiaal bespaart zonder dat dit ten koste gaat van de functionaliteit en stabiliteit. En minder materiaal en gewicht betekent automatisch ook altijd dat er minder aandrijfenergie benodigd is.

Gebruik van gerecycled materiaal

Wanneer is een product groen genoeg om als duurzaam te worden beschouwd? En welke opties zijn er voor onderdelen en machinecomponenten? Wij gebruiken steeds vaker gerecycled materiaal in onze eigen producten. Het is een uitdaging om tijdens dit proces een constante kwaliteit en werking te kunnen garanderen. Daarom is gerecycled materiaal slechts een onderdeel van een bepaald product en zeggen we bewust dat onze hoogwaardige polymeren bijdragen aan duurzaamheid, niet dat ze duurzaam zijn. Binnen de circulaire economie werken we aan ontwerp, grondstoffen en recycling.